ਰਿਆਦ: ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਹੱਜ (The Hajj in Saudi Arabia) ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਗਰਮੀ ਨੇ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, 1100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਿਸਰੀ ਸਨ। ਤੇਜ਼ ਗਰਮੀ ਕਾਰਨ ਉਥੇ 100 ਦੇ ਕਰੀਬ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਵੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਹੱਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਪਸ ਪਰਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੇ ਜਿੱਥੇ ਹੱਜ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਹੱਜ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਕੋਈ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾ ਮਿਲਣ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਦੇ ਮਾੜੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਰੋਸ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ । ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਪਹਿਲੀ ਫਲਾਈਟ ਵਿੱਚ ਮੱਕਾ ਤੋਂ ਹੱਜ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 377 ਲੋਕ ਵਾਪਸ ਪਰਤੇ ਹਨ। ਵਾਪਸ ਪਰਤਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੱਕਾ ਵਿੱਚ 53 ਡਿਗਰੀ ਤਾਪਮਾਨ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਖਰਾਬ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।
ਹੱਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਰਹੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੱਕਾ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀ ਨੇ ਹਾਲਤ ਵਿਗੜ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਵਾਪਸ ਮੁੜ ਕੇ ਚੰਗਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਕ ਯਾਤਰੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਗਰਮੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਦਿੱਕਤਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਮਦਦ ਲੈਣ ਦੇ ਯੋਗ ਸਨ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਹੱਜ ਤੋਂ ਪਰਤੇ ਇਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ ਪਰ ਉਹ ਅੱਤ ਦੀ ਗਰਮੀ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਸਕੇ। ਇਕ ਔਰਤ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਹੱਜ ਤਾਂ ਠੀਕ-ਠਾਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਗਰਮੀ ਇੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਉਪਰੋਂ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ। ਰਾਹ ਦਿਖਾਉਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ ਪਰਤੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੇ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਅਤੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਡਾਇਵਰਸ਼ਨ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉੱਥੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੋਈ ਸਹੂਲਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬੇਹੋਸ਼ੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਦੇਖਿਆ, ਪਰ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ।
ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਹੱਜ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੱਕਾ ਆਏ ਸਨ ਪਰ ਗਰਮੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈ ਲਈ। ਉੱਥੇ ਕੋਈ ਵੀ ਰਸਤਾ ਦਿਖਾਉਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਕੋਈ ਮਦਦ ਉਪਲਬਧ ਸੀ। ਹੱਜ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸਹੂਲਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ। ਰਿਕਾਰਡ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਕੁੱਲ 4 ਹਜ਼ਾਰ ਹੱਜ ਯਾਤਰੀ ਮੱਕਾ ਗਏ ਸਨ। ਮਰਨ ਵਾਲੇ 1100 ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ 658 ਮਿਸਰੀ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨ। ਹਜ ਯਾਤਰਾ ‘ਤੇ ਗਏ ਮਿਸਰ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਿਸਰ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਟਰੈਵਲ ਏਜੰਟਾਂ ‘ਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਮਿਸਰ ਦੀ ਕੈਬਨਿਟ ਨੇ ਇਕ ਬਿਆਨ ‘ਚ ਕਿਹਾ, ‘ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਲਾਇਸੈਂਸ ਰੱਦ ਕਰਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਵਕੀਲ ਕੋਲ ਭੇਜਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਜੁਰਮਾਨਾ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਹੋ ਸਕੇ। ‘ ਇਸ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਿਸਰ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਟਰੈਵਲ ਕੰਪਨੀਆਂ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ, ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦੇ ਹੱਜ ਅਤੇ ਉਮਰਾ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਹੱਜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਵਾਲੀਆਂ ਹੱਜ ਕੰਪਨੀਆਂ ਬਾਰੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ ਕਿ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵੈਧ ਹੱਜ ਵੀਜ਼ਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਮਿਸਰ ਦੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਹੱਜ 2024 ਲਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ‘ਤੇ ਅਣਅਧਿਕਾਰਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਾ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਬਾਰੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਹੱਜ ਪਰਮਿਟ ਕੋਟਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਤਹਿਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਲਾਟ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਲਾਟਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੁਆਰਾ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੰਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਜਲਵਾਯੂ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਸਮੂਹ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨੇ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦੀ ਮਾਰੂ ਗਰਮੀ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉੱਥੇ ਤਾਪਮਾਨ 2.5 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੱਕ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕੁਦਰਤੀ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲਤਾ ਨੇ ਸ਼ਾਇਦ ਇੱਕ ਮਾਮੂਲੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਪੂਰਬੀ ਮੈਡੀਟੇਰੀਅਨ ਅਤੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਹੈ।