ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ : 1965 ਦੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਹੋਈ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਫੌਜੀ ਦੀ ਵਿਧਵਾ 87 ਸਾਲਾ ਅੰਗੂਰੀ ਦੇਵੀ ਨੂੰ 58 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਖਿਰਕਾਰ ਉਸ ਦੀ ਸਹੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦਾ ਲਾਭ ਮਿਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਦੇ ਫ਼ੈੈਸਲੇ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਜੰਗੀ ਨਾਇਕਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਲਈ ਨੀਤੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਣਾਲੀਗਤ ਦੇਰੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਗੂਰੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਪਤੀ ਰਾਜਪੂਤ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੇ ਨੇਤਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪੱਛਮੀ ਮੋਰਚੇ ‘ਤੇ ਇਕ ਸੁਰੰਗ ਧਮਾਕੇ ਵਿਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੈਨਸ਼ਨ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਫੌਜ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਦੇ ਨੀਤੀਗਤ ਲਾਭਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
1972 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੈਨਸ਼ਨ ਅਤੇ 2001 ਵਿੱਚ ਸੰਸ਼ੋਧਨ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਸੀ ਕਿ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਮੌਤਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਲਈ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਸੀ, ਜਾਂ ਤਾਂ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਾਂ ਕੱਟ-ਆਫ ਮਿਤੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸੀਮਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਉਸਦੇ ਕੇਸ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਰੱਖਦੀਆਂ ਸਨ। 2001 ਦੀ ਨੀਤੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੌਤ ਅਤੇ ਅਪੰਗਤਾ ਲਾਭਾਂ ਨੂੰ ਸੰਚਾਲਿਤ ਮੌਤਾਂ ਲਈ ਵਧਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ 1 ਜਨਵਰੀ, 1996 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕੱਟ-ਆਫ ਮਿਤੀ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅੰਗੂਰੀ ਦੇਵੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਅਣਸੁਲਝਿਆ ਰਿਹਾ।
ਆਰਮਡ ਫੋਰਸਿਜ਼ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨਲ (ਏ.ਐੱਫ.ਟੀ.) ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਅਪੀਲ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅੰਸ਼ਕ ਰਾਹਤ ਮਿਲੀ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਪਟੀਸ਼ਨ ਵਿਚ 54 ਸਾਲ ਦੀ ‘ਦੇਰੀ’ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੇ ਦਾਇਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਬਕਾਏ ਸੀਮਤ ਸਨ – ਉਸ ਦੀ ਦਲੀਲ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਿ ਲਾਭਾਂ ਨੂੰ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਕਰਨਾ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਲਾਭ 1 ਜਨਵਰੀ, 1996 ਤੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ, ਏਐਫਟੀ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਸੁਪਰੀਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਪਾਬੰਦੀ ਦੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਰਾਹਤ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।
ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਜਸਟਿਸ ਸੁਰੇਸ਼ਵਰ ਠਾਕੁਰ ਅਤੇ ਜਸਟਿਸ ਸੁਦੀਪਤੀ ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਬੈਂਚ ਨੇ, 2001 ਦੀ ਨੀਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਮਿਤੀ ਤੋਂ ਭੁਗਤਾਨ ਯੋਗ ਬਕਾਏ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਏ.ਐਫ.ਟੀ ਦੀ ਪਾਬੰਦੀ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਦਿੱਤਾ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਖਾਮੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਆਵਰਤੀ ਅਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਅਧਿਕਾਰ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਹ ਫ਼ੈੈਸਲਾ ਅੰਗੂਰੀ ਦੇਵੀ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਿੱਤ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਜੰਗੀ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਬਕਾਏ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਉਪਲਬਧ ਕੀਤੇ ਗਏ ਆਰਡਰ ਤੋਂ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਹੋਰ ਸਮਾਨ ਮਾਮਲਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਕਾਇਮ ਕਰੇਗਾ।