ਅੱਜ ਹੋਵੇਗੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ‘ਚ ਸਪੀਕਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਵੋਟਿੰਗ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਅੱਜ ਸਵੇਰੇ 11 ਵਜੇ ਲੋਕ ਸਭਾ (The Lok Sabha) ‘ਚ ਸਪੀਕਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਵੋਟਿੰਗ ਹੋਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਟਮ ਸਪੀਕਰ ਭਰਤਰਿਹਰੀ ਮਹਿਤਾਬ (Protem Speaker Bhartrihari Mahtab) ਚੋਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ (The Election Process) ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਨਗੇ। ਐਨ.ਡੀ.ਏ. ਤੋਂ ਓਮ ਬਿਰਲਾ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਇੰਡੀਆ ਬਲਾਕ ਤੋਂ ਕੇ ਸੁਰੇਸ਼ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹਨ। ਬਿਰਲਾ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਕੋਟਾ ਤੋਂ ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਚੁਣੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਸੁਰੇਸ਼ ਕੇਰਲ ਦੀ ਮਾਵੇਲੀਕਾਰਾ ਸੀਟ ਤੋਂ ਅੱਠਵੀਂ ਵਾਰ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਚੋਣ 48 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 1952 ਅਤੇ 1976 ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਪੀਕਰ ਲਈ ਵੋਟਿੰਗ ਹੋਈ ਸੀ। ਸਾਰੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸਦਨ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਰਹਿਣ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਓਮ ਬਿਰਲਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 17ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਸਪੀਕਰ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਇਸ ਵਾਰ ਜਿੱਤ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਲਗਾਤਾਰ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਸਪੀਕਰ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਜਪਾ ਆਗੂ ਹੋਣਗੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਬਲਰਾਮ ਜਾਖੜ ਵੀ ਦੋ ਵਾਰ ਸਪੀਕਰ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

ਨੰਬਰ ਦੀ ਖੇਡ
ਲੋਕ ਸਭਾ ਸਪੀਕਰ ਸਧਾਰਨ ਬਹੁਮਤ ਨਾਲ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੀ 543 ਸੀਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵਾਇਨਾਡ ਸੀਟ ਖਾਲੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੱਤ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਸਹੁੰ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ 535 ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਬਹੁਮਤ ਲਈ 268 ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ। ਐਨ.ਡੀ.ਏ. ਕੋਲ 293 ਮੈਂਬਰ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਇੰਡੀਆ ਬਲਾਕ ਕੋਲ 233 ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਹੈ।

ਚੋਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ
ਲੋਕ ਸਭਾ ਸਪੀਕਰ ਦੀ ਚੋਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਐਨ.ਡੀ.ਏ. ਉਮੀਦਵਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਜਾਂ ਸੰਸਦੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਮੰਤਰੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਗੇ। ਜੇਕਰ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਾਗਜ਼ੀ ਪਰਚੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਵੋਟਿੰਗ ਕਰਵਾਈ ਜਾਵੇਗੀ। ਜੇਕਰ ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਪਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗੀ।

ਸਪੀਕਰ ਦੀ ਚੋਣ ਲਈ ਪ੍ਰਬੰਧ
ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 93 ਸਪੀਕਰ ਅਤੇ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਦੀ ਚੋਣ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਪੀਕਰ ਨੂੰ ਸਦਨ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਰਟੀਕਲ 94 ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਪੀਕਰ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ 14 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਨੋਟਿਸ ਦੇਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਸਪੀਕਰ ਦੀ ਚੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ਪਈ?
ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਐਨ.ਡੀ.ਏ. ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਵਿਚਾਲੇ ਸਪੀਕਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਐਨ.ਡੀ.ਏ. ਨੇ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨਹੀਂ ਮੰਨੀਆਂ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸਹਿਮਤੀ ਟੁੱਟ ਗਈ।

ਭਾਰਤ ਬਲਾਕ ਵਿੱਚ ਦਰਾਰ
ਇੰਡੀਆ ਬਲਾਕ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇਤਾ ਕੇ ਸੁਰੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ‘ਤੇ ਟੀ.ਐਮ.ਸੀ. ਨੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਜਤਾਇਆ ਹੈ। ਟੀ.ਐਮ.ਸੀ. ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਬੈਨਰਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਕੋਈ ਸਲਾਹ ਨਹੀਂ ਲਈ ਗਈ ਹੈ।

ਐਨ.ਡੀ.ਏ. ਦੀ ਤਿਆਰੀ
ਐਨ.ਡੀ.ਏ. ਵੱਲੋਂ ਓਮ ਬਿਰਲਾ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ 13 ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖੇ ਜਾਣਗੇ। ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਗੇ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜਨਾਥ ਸਿੰਘ ਇਸ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨਗੇ। ਐਨ.ਡੀ.ਏ. ਦੇ ਹੋਰ ਆਗੂ ਵੀ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਮਤਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਗੇ।